Tanganyika Araştırması

Çiklitler hakkında yapılan araştırmalar, çok ilginç yaşam biçimlerinin ve sosyal düzenlerin varlığını ortaya koydu. Fakat bu arada akvaryumların kısıtlayıcı ortamında yapılan gözlemlerin çok eksik ve bazen de hatalı bilgiler verdiği, bu yüzden balıkları mutlaka doğal ortamlarında da gözlemek gerektiği anlaşıldı. Ve gerçekten de, ilginç kültürlerin varlığını çoğu zaman akvaryumlarda değil doğal habitatlarda yapılan gözlemler ortaya çıkardı. Biyolog McKaye'in Nikaragua Gölü'nde yaptığı gözlemlerde farkına vardığı ilginç bir dayanışma stratejisine bu magazindeki bir yazımızda yer verdik, okumanızı tavsiye ederim.

Doğal ortamlarda yapılan gözlemler, özellikle Afrika'daki Tanganyika Gölü'nün farklı kültürler arayışında olan davranış bilimcileri için bir cennet olduğunu ortaya çıkardı. Salyangoz kabuklarından çok katlı şehirler kuranlar; kabuk yokluğunda başka şehirlerden ev çalanlar, bakıp koruması için kendi yavrularını sabah erkenden dev bir kedi balığına teslim edip akşamları geri alanlar, anne-babasının yanında kalıp daha genç kardeşlerin bakımına yardım eden hayırlı evlatlar, zamanla balık sarrafı kesilip çevredeki bütün balık türlerini tanıyarak adamına göre muamele yapanlar... Tanganyika Gölü'nde ne ararsanız var, yeter ki hayal edin. Neden özellikle Tanganyika Gölü'nde bu kadar çok sayıda farklı kültürün ortaya çıktığı evrimcileri de çok meşgul eden bir konudur. Birçoğu bunu Tanganyika Gölü'nün çok sayıda ekolojik nişin (niche) ortaya çıkmasına izin verecek kadar eski (Malawi Gölü Tanganyika Gölü'nden çok daha sonra oluşmuş) ve biyolojik denge açısından adeta bir deniz kadar stabil olmasına bağlıyor. Tanganyika çiklitleri bu nedenle akvaryumlarda da en ufak su şartları ve sıcaklık değişimlerine karşı çok hassaslar.

Birçok akvaryum meraklısı "bunlar iyi güzel de bana ne yararı var? Bana artemia'yı nasıl çıkarmalıyım, diskusun kalp ezmesine ne kadar ıspanak, ne kadar kırmızı biber katmalıyım, suyun pH'ını nasıl düşüreceğim?" türü pratik bilgiler lazım diyebilir.

Ben, balıkların doğasını ve davranış biçimlerini tanımanın biz akvaristler için iki yönden önemli olduğunu düşünüyorum.

Birincisi etik açıdan: Akvaryumda yaşattığımız canlıları ne kadar kısıtladığımızı, ne kadar esaret altına aldığımızı, doğal kültürlerini yaşamalarına ne kadar engel olduğumuzu anlayabilmek için. Bunları bildiğimiz zaman belki akvaryumları gerektiği gibi kuracağız, doğru türleri bir arada yaşatacağız veya belirli türleri akvaryumda tutup kısıtlamaktan tamamen vazgeçeceğiz.

İkincisi, bu uğraşın zevkini tam anlamıyla çıkarabilmek için. Öyle tahmin ediyorum ki bu hobiyi ilerletenlerin çoğunun esas zevki balıkların güzelliğinin yanında doğal davranış biçimlerini de gözleyebilmek. Bunu yapabilmek için de balıkların doğal davranış repertuarlarını ve bu davranışları sergileyebilmek için nasıl bir ortam gerektirdiklerini az çok bilmek gerekiyor.

YORUM YAZ